٢٥ فروردین ١٣٩٧

نسخه #١

آرشیو اعتراض‌های حومه شهری ۵ - دریای آتش

گل کیرن, نیلوفر تاجری, لیدوین فان د فن

این نوشته بر اساس گفت و گویی میان گال کیرن و لیدوین فان د فن، درباره دریای آتش، به آتش کشیدن باندونگ، شکل گرفته است.

به آتش کشیدن شهر، آغاز مبارزۀ ضد استعماری

دریای آتش یا آنچه که Bandung Lautan Api نام گرفته در وضعیت اشغال بی سر و صدای نیروهای امپراتوری ژاپن در جنگ جهانی دوم پدید آمد. رزمندگان اندونزیایی، که اشغال ژاپنی ها را دفع کرده بودند، هشداری تهدید آمیز از نیروهای بریتانیایی و افراد ارتش هلند، مبنی بر خلع سلاح یا ترک شهر، دریافت کردند. جبهۀ مقاومت اندونزیایی خود را در میان لایه های مختلفی از فشارهای استعماری یافت و در پاسخ به این هشدار تهدیدآمیز، در 24 مارس 1946م، حدود دویست هزار تن از سکنه خانه های خود را به آتش کشیدند. کسی نمی تواند رقم دقیقی را مشخص سازد اما بیشتر بخش های جنوبی باندونگ به آتش کشیده شد. خانه های قدیمی امروزه در بخش شمالی شهر قرار دارد. گویا، روزنامه نگار جوانی به نام آتجه باستامن(Atje Bastaman) از مونت لیوتیک(Mount Leutik)، تپه ای در پیرامون پائیونپیوک(Paeunpeuk)، شاهد آتش زدن باندونگ بوده و دیده که چطور باندونگ به رنگ سرخ درآمد. این واقعه با سرخط «Bandoeng Djadi Laoetan Api»، توصیف شد که برای اختصار به صورت «Bandung Lautan Api» درآمد.

آتش زدن شهر تصمیمی راهبردی بود که نه تنها شهر را ویران ساخت بلکه مانع از آن شد که سربازان ارتش هلندو هم پیمانان انگلیسی آنان شهر را کاملاً در اختیار گیرند. شهر، که تنها مدت کوتاهی بازپس گرفته شده بود، به ناچار به مقصد جنگل ها و به مدتی نامعلوم رها شد. راهبرد آتش زدن بخش هایی از شهر یادآور جنگ چریکی است که در محیط های شهری به افراط کشیده شد افکار آنی شورش هایی که آغاز و به گونه ای غیر واقعی به آتش زدن ربط داده شد: از لحاظ تاریخی، این آتش زدن نمادین مربوط به غذاو کالاهایی بود که سبب افزایش قیمت نان و دیگر وسائل امرار معاش شد، ساختمان های معرف نمادهای محلی قدرت، مانند مراکز شغلی و پاسگاه های انتظامی یا وسائل نقلیۀ انتظامی/ استعماری. دربارۀ واقعۀ دریای آتش عمل سیاسی آتش زدن افراط گرایانه بود زیرا با آنچه ارزشمندترین چیز می شمارید پیوند یافت: آتش زدن سرتاسر بخش جنوبی شهر. با این اقدام نه تنها جبهۀ مقاومت و مردم برای خروج از شهر زمان کافی به دست آوردند بلکه یک ارادۀ سیاسی قدرتمند را به نمایش گذاشتند: مالکان به واقع نخواهند توانست شهر را اشغال و در خانه های ما زندگی کنند. ما ترجیح می دهیم خانه های خود را بسوزانیم تا در خانه هایی در اشغال خارجی ها زندگی کنیم.

بدون اهمیت به اینکه تصمیم آتش زدن شهر تا چه اندازه راهبردی بود گروهی از رزمندگان در شهر ماندند و با نیروهای اشغالگر جنگیدند. اقدام خاصی که درخور یادآوری است انفجار محمد تهاست«Mohammad Toha». او از اعضای شبه نظامیان اندونزیایی بود که موفق شد چندین قطعه دینامیت را مخفیانه وارد ستاد فرماندهی ارتش هلند در دایوه کولوت«Dayeuh Kolot» کند. او به محض اینکه توانست دینامیت را در انبار مهمات منفجر سازد خود و چند هلندی و سرباز ژاپنی را در آن منطقه کشت. انفجار دریاچه ای کوچک در دایوه کولوت به وجود آورد که موجب پدید آمدن چشم انداز مجازی دیگری از دریاچه و آتش شد.

اسماعیل مردوخی، برای ابراز[احساس] نسبت به طبیعت و با الهام از دریای آتش، با اصلاح جملاتی از ترانۀ سلام باندونگ سلام(Halo HaloBandung) ، تغییراتی در شعر مشهور خود داد. این تغییرات ترانه او را بدل به محبوب ترین ترانه کرد، در زمانی که باندونگ از دوران پس از استعمار به بعد هرساله مراسم بزرگداشتی را، دربارۀ آثار و اماکن مربوط به واقعۀ 1946م در شهر، ترتیب می داد.

سلام باندونگ سلام

پایتخت پاراهیانگن(Parahyangan)

مدت هاست که من در دوردستم، نمی توانم ببینم

و بعد از آن احساس کنجکاوی بیشتری نیست

سلام باندونگ سلام، شهری مملو از خاطره

مدت هاست که می خواهم تو را ببینم

تا جان و اشتیاقی در من هست

یکدیگر را دوباره خواهیم دید

سلام باندونگ سلام، پایتخت پریانگان(Periangan)

سلام باندونگ سلام، شهری مملو از خاطره

اکنون، او بدل به دریایی از آتش شده

بیا تا دوباره اورا بسازیم رفیق.

متن طولانی تر ترانه

نمونه‌ای از ترانه

اخبار: "چطور افراط گرایان جنوب باندونگ را ترک می کنند" ۱۹۴۶

دریای آتش، طراحی

نیروهای مقاومت مسلح اندونزیایی باندونگ سوخته را ترک میکنند.

بنای یادبود دریای آتش

...